Έθιμα και φαγητά των Χριστουγέννων
Το Χριστόψωμο
Τις παραμονές των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές φτιάχνουν το παραδοσιακό χριστόψωμο.
Η διαφορά του με το κανονικό ψωμί είναι το σχήμα αλλά και τα σχέδια που έχει πάνω.
Εκτός από τον σταυρό από ζυμάρι που κοσμεί το ψωμί στην μέση, οι νοικοκυρές το διακοσμούσαν με διάφορα σχέδια και το αφιέρωναν στη γέννηση του Χριστού ο νοικοκύρης του σπιτιού αφού σταύρωνε τα Χριστόψωμο το έκοβε σε κομμάτια και το μοίραζε στα μέλη της οικογένειας.
Το σπάσιμο του ροδιού!
Την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται να σπάνε ένα ρόδι για καλοτυχία στο σπιτικό τους.
Το έθιμο αυτό συμβολίζει την ευφορία και τη γονιμότητα και είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλα τα ελληνικά σπίτια το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο νοικοκύρης του σπιτιού πηγαίνει στην εκκλησία κρατώντας το ρόδι του για να το «λειτουργήσει». Μετά πηγαίνοντας στο σπίτι του, χτυπάει την πόρτα της εισόδου και ανοίγοντας του σπάει με δύναμη το ρόδι για να σκορπιστούν οι ρώγες του παντού στο σπίτι.
Παράλληλα με το σπάσιμο του ροδιού, δίνουν και την ευχή: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη την χρονιά».
Η Γουρουνοχαρά!
Γιορτή που αναβιώνει κάθε χρόνο στις 26 Δεκεμβρίου σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Η «Γουρουνοχαρά» ήταν παλαιότερα το μεγάλο γεγονός των Χριστουγέννων, καθώς την παραμονή ή την επομένη της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης σφάζονταν τα γουρούνια, τα οποία οι χωρικοί είχαν εκθρέψει επιμελώς για ένα χρόνο. Στη σχετική διαδικασία συμμετείχε όλη η οικογένεια. Το σφάξιμο και το τεμάχισμα ήταν δουλειά των αρσενικών Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα, για να επαναληφθεί η ίδια διαδικασία την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Τρεις-τέσσερις συγγενικές οικογένειες καθόριζαν με τη σειρά ποια ημέρα θα έσφαζε το γουρούνι της. Για κάθε σφαγή μεγάλου γουρουνιού απαιτούνταν 5-6 άνδρες, εκτός των παιδιών.Επειδή όμως η όλη εργασία είχε ως επακόλουθο το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως “γουρουνοχαρά ή γρουνουχαρά” ενώ στο βράσιμο συμμετείχαν τα θηλυκά μέλη της οικογένειας, που τραγουδούσαν πανηγυριώτικα τραγούδια ή τα κάλαντα, αν το σφάξιμο συνέβαινε την παραμονή των Χριστουγέννων.
Η Βασιλόπιτα!
Η Βασιλόπιτα κατά το ελληνικό έθιμο κόβεται σε οικογενειακή συγκέντρωση αμέσως με τον ερχομό του νέου έτους κυρίως μετά από φαγοπότι όπου και ακολουθεί χαρτοπαιξία «για το καλό του καινούργιου χρόνου». Η βασιλόπιτα κόβεται και μοιράζεται με εθιμικό τελετουργικό τη νύχτα της παραμονής του νέου χρόνου ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά έτσι στις 12.00 ακριβώς τα μεσάνυχτα με την αλλαγή του έτους σβήνουν τα φώτα και μετά ένα λεπτό ξανανάβουν ευχόμενοι και αντευχόμενοι όλοι «Χρόνια Πολλά» και «Ευτυχισμένο το νέο έτος» Το γενικό πρόσταγμα έχει ο νοικοκύρης του σπιτιού, που αφού τη σταυρώσει, κόβει και μοιράζει τα κομμάτια της πίτας στα μέλη της οικογένειάς του και τους τυχόν φιλοξενούμενους, ενώ ιδιαίτερα κομμάτια ξεχωρίζονται για τον Χριστό, την Παναγία, τον Άγιο Βασίλειο, το σπίτι και τους ξενιτεμένους της οικογένειας.
Σύμφωνα με την παράδοση η βασιλόπιτα ήταν δημιούργημα του Μέγα Βασίλειου από την Καισαρεία, ο οποίος βρήκε ένα τέχνασμα για να μοιράσει τα χρήματα στους φτωχούς.
Έκρυψε τα νομίσματα μέσα σε πίτες και τους τις προσέφερε.
Έτσι, εξηγείται και το φλουρί που βάζουμε στη βασιλόπιτα για να τον κερδίσει κάποιος τυχερός την Πρωτοχρονιά.
Λαχανοντολμάδες!
Οι λαχανοντολμάδες ή γιαπράκια, όπως ονομάζονται σε αρκετές περιοχές, είναι παραδοσιακό πιάτο για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι στη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο αλλά και τα Δωδεκάνησα. Έχουν το δικό τους συμβολισμό με τα λαχανόφυλλα να συμβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού.
Μπάμπες!
Οι «Μπάμπες» είναι ένα παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο πιάτο, το οποίο έχεις τις ρίζες του στην Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Η «Μπάμπα» φτιάχνεται από γεμιστά χοιρινά έντερα και στομάχια. Κάθε Χριστούγεννα οι Θρακιώτισσες νοικοκυρές έπλεναν πολύ καλά τα εντόσθια του γουρουνιού και τα γέμιζαν με ρύζι, μαϊντανό, συκώτι, κρεμμύδι, αλάτι και πιπέρι. Αν και η συνταγή είναι αρκετά περίπλοκη ωστόσο το αποτέλεσμα είναι πολύ γευστικό και όλοι φεύγουν ικανοποιημένοι από το Χριστουγεννιάτικο γεύμα. Να σημειωθεί ότι οι «Μπάμπες» είναι αγαπημένο έδεσμα και δεν λείπει από το γιορτινό τραπέζι.
Χριστόκλουρα!
τη Θράκη υπάρχει το έθιμο της Χριστόκλουρας. Η Χριστόκλουρα ήταν ζύμη με αναπαραστάσεις του παλιού καθημερινού βίου. Το έθιμο προέρχεται από Θρακιώτισσες νοικοκυρές. Η Χριστόκλουρα συνοδεύεται με μέλι και συμπεριλαμβάνεται στο εορταστικό τραπέζι μαζί με άλλα 8 φαγητά, γνωστό και ως έθιμο των 9 φαγητών πάνω στο τραπέζι. Το τραπέζι με τα 9 φαγητά στρώνεται τη Παραμονή των Χριστουγέννων ενώ ο αριθμός 9 είναι καθαρά συμβολικός. Σημαίνει τους εννέα μήνες εγκυμοσύνης της Παναγίας αλλά και τα εννέα μέρη που επισκέφτηκαν ο Ιησούς, ο Ιωσήφ και η Παναγία κατά τη δίωξη του Ηρώδη.
Κότα στο φούρνο με ρύζι και σταφίδα!
Στα Τρίκαλα την ημέρα των Χριστουγέννων τρώνε τη γουρνάδα, δηλαδή ψητό χοιρινό κρέας. Φυσικά υπάρχει και η κότα στο φούρνο με ρύζι και σταφίδα.
Πολλές οικογένειες κρατούν ακόμα την παράδοση και φτιάχνουν τις «μπάμπες», που ήταν βρασμένο το παχύ έντερο και παραγεμισμένο με συκώτι, σπλήνα, μυρωδικά και μπαχαρικά.
Η πλατσέδα!
Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων στη Μυτιλήνη, φτιάχνουν μια παραλλαγή του μπακλαβά που ονομάζεται πλατσέδα πρόκειται για πιτάκια με καρύδι και σιρόπι.. Κάθε πλατσέδα είχε το σχήμα κοχλία, όπως και οι σκοπελίτικες τυρόπιτες και ραντιζόταν με σιρόπι από νερό, ζάχαρη και βανίλια.
Οι Ηπειρώτικες πίτες!
Την τιμητική τους στην Ήπειρο τα Χριστούγεννα έχουν οι παντός είδους πίτες. Κρεατόπιτα, γαλατόπιτα, γλυκιά κολοκυθόπιτα βρίσκονται απαραίτητα σε κάθε τραπέζι. Δεν λείπουν επίσης οι λαχανοντολμάδες και φυσικά τα μελομακάρουνα, όπως τα αποκαλούν στην περιοχή.
Στα Γιάννενα φτιάχνουν το αγριογούρουνο σαλμί αλλά και τα κλασικά μπακλαβαδάκια. Στα Ζαγοροχώρια παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο γλυκό θεωρούνται τα «σπάργανα» που μοιάζει με τηγανίτες.
Η Στερεά Ελλάδα ψηφίζει δαγκωτό χοιρινό για τα Χριστούγεννα. Όλα τα εδέσματα των ημερών έχουν ως βάση το χοιρινό κρέας. Επίσης τρώνε χοιρινό με σέλινο, κοτόσουπα, αλλά και γαλοπούλα γεμιστή.